Flotylle rzeczne w II RP.

Flotylla Wiślana.

W listopadzie 1918 roku po 123 latach zaborów Polska odzyskała niepodległość. Polskie władze stanęły przed wieloma problemami, musieliśmy połączyć w jedną całość zróżnicowane ziemie, odzyskane po rozpadzie trzech zaborców. Priorytetem była obrona świeżo odzyskanej niepodległość, gdyż nasi sąsiedzi, nie godzili się na wolną Polskę. Niemcy użyli określenie „Saisonstaat”, państwo sezonowe. Zaborcy nie chcieli się pogodzić z utratą ziem na rzec Polski. Silna armia musiała być fundamentem nowej Polski. Dotyczyło to zarówno wojsk lądowych jak i marynarki wojennej.

Pomimo tego, że Polska nie miała jeszcze dostępu do morza na teren Polski powróciło wielu marynarzy którzy wcześniej służyli we flocie zaborców. Kapitan Władysław Nawrocki w listopadzie 1918 listopada przejął jednostki należące do austriacko-węgierskiej Flotylli Wiślanej i utworzono w Krakowie Flotę Wiślaną. 28 listopada1918 roku, naczelnik państwa Józef Piłsudski wydał rozkaz o utworzeniu Marynarki Polskiej, szefem Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych został pochodzący z Wieliczki oficer sił morskich Austro-Węgier pułkownik marynarki Bogumił Nowotny. Kadra marynarki w 72% pochodziła z zaboru rosyjskiego, 6% z zaboru niemieckiego i 22% z zaboru austriackiego.

Siedzibą Marynarki Wojennej został Modlin u ujścia Narwi do Wisły. 23 grudnia utworzono Wojenną Flotyllę Wiślaną, pierwszą jednostką na której podniesiono biało-czerwoną banderę w tym dniu był statek uzbrojony „Wisła”, jego dowódcą był por. mar. Stefan Schmidt. W pierwszych dniach flotylla zajmowała się przede wszystkim szkoleniem i scaleniem kadr. W okresie wojny polsko-bolszewckiej jednostki brały udział w ochronie konwojów na Wiśle, obronie Płocka. w dniu 1 października 1925 rozwiązano Flotylle Wiślaną.

Flotylla Pińska

Na początku 1919 roku rozpoczęła się wojna Polski z Rosją. Głównym problemem prowadzenia działań wojennych na terenie Polesia były bariery komunikacyjne, większość zaopatrzenia dla wojsk polskich dostarczano drogą wodną. 19 kwietnia, porucznik marynarki w rezerwie, Jan Giedroyć został pierwszym dowódcą Flotylli Pińskiej. Pierwsze jednostki to poniemieckie motorówki uzbrojone w działka kal. 37 mm i karabiny maszynowe. Dla uczczenia dowódcy Grupy Podlaskiej gen. por. Antoniego Listowskiego nazwy pierwszych polskich jednostek rozpoczynały się na literę L: „Lech”, „Listowczyk”, „Lauda”, „Lizdejko”.

Wraz z upływem czasu remontowane i uzbrajano kolejne jednostki cywilne dostosowując je do warunków wojennych. 3 lipca 1919 grupa bojowa złożona z 3 motorówek uzbrojonych wysadziła desant w rejonie wsi Horodyszcze, zdobyła most na rzece Jasiodła a następnie odparła atak sowieckiej kanonierki. Dla upamiętnieni tej pierwszej zwycięskiej bitwy 3 lipca ogłoszono Świętem Flotylli Rzecznej. W okresie międzywojennym w rejonie Mostów Wolańskich lub na Jeziorze Horodyskim wypływały wszystkie jednostki flotylli w gali banderowej. W bazylice katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pińsku przed obrazem patronki pińskich marynarzy Pińskiej Madonny, autorstwa Alfreda Roemera odprawiano uroczystą mszę święta. W Pińsku odbywało się wiele imprez towarzyszących na których spotykali się oficerowi, ich rodziny i zaproszeni goście.
Wraz z rozwojem działań wojennych siły flotylli rozrastały się przydzielono statek transportowy „Bug” łodzie motorowe „M1” i „M2” z Komendy Portu Wojennego w Modlinie, przejęto wiele jednostek zdobycznych. Jednostki flotylli posuwały się z linią frontu, po zdobyciu Kijowa 9 maja 1920 roku spieszeni marynarze uczestniczyli we wspólnej polsko-ukraińskiej defiladzie w centrum Kijowa. Niestety 26 maja 1920 roku armia sowiecka przystąpiła do kontrofensywy która spowodowała odwrót sił polsko-ukraińskich. Szybki odwrót oraz niski stan rzek był powodem zniszczenia lub samozatopienia jednostek flotylli, tylko część uzbrojenia wraz z marynarzami udało się przetransportować koleją do Modlina. 2 sierpnia 1920 roku rozwiązano Flotylle Pińską.

11 października 1920 roku utworzono Oddział Detaszowany Flotylli Wiślanej w rejonie Piny i Prypeci, który 1 marca 1922 zmienił nazwę na Flotylle Pińską. Była to dość prężnie rozwijająca się formacja wojskowa najpierw wydobyto i odremontowano jednostki zatopione w czasie działań 1920 roku, później dozbrajano flotylle nowymi zakupami. Największe jednostki to monitory rzeczne:
4 jednostki wybudowane w 1920 w Stoczni Gdańskiej typu B nazywane „gdańskie” o wymiarach 34.5 / 5.05 / 0.75 [m]: „Warszawa”, „Pińsk”, „Toruń” (eks-„Mozyrz”) i „Horodyszcze”;
2 jednostki wybudowane w 1926 w Stoczni Krakowskiej typu 1923 o wymiarach 35 / 6 / 0.39 [m]: „Kraków”, „Wilno”
Cały czas trwały prace mające na celu wzmocnienie i unowocześnienie flotylli niestety wybuch II Wojny Światowej przerwał te prace.
17 października 1931 roku ostatni raz zmieniono nazwę na Flotyllę Rzeczną Marynarki Wojennej(FRMW), której jednostki walczyły w wrześniu 1939r.
4 kwietnia 1939 ze składu FRMW sformowano Oddział Wydzielony rzeki Wisły, dowódcą został kmdr ppor. Roman Kanafoyski. W jego skład weszły następujące jednostki:

• ciężki kuter uzbrojony (CKU) ORP Nieuchwytny
• ścigacz rzeczny (kuter uzbrojony) KU-30
• kutry uzbrojone holownicze: KU 4, KU 5
• kuter uzbrojony łączności KU 6
• kutry meldunkowe: KM 12, KM 13
• okręt sztabowy „Hetman Żółkiewski”

Dowódcy Flotylli Pińskiej i Flotylli Rzecznej MW

• por. mar. Jan Giedroyć – od 19 kwietnia 1919 do 16 marca 1920
• mjr mar. Edward Sadowski – od 16 marca do 2 lipca 1920
• ppłk mar. Jerzy Wołkowicki – od 2 lipca do 2 sierpnia 1920
• kpt. por. mar. Marian Wolbek – od 2 marca 1922 do 22 października 1924
• kmdr por. Władysław Blinstrub – od 23 października 1924 do 25 lutego 1927
• kmdr Witold Zajączkowski – od 25 lutego 1927 do 6 października 1939

Oficerowie i marynarze Flotylli Pińskiej(rok 1939) i Wiślanej.

Lp	Funkcja	Stopień	Imię	Nazwisko
1	Dowódca flotylli	kmdr	Witold	Zajączkowski
2	Zastępca dowódcy	kmdr por.	Henryk	Eibel
3	Szef sztabu	mjr dypl.	Władysław	Szczekowski
4	Szef sztabu	mjr dypl.	Władysław	Szczekowski
5	Oficer artylerii sztabu	ppłk art.	Włodzimierz	Klewszczyński
6	Oficer techniczny	kpt. mar.	Wacław	Trzebiński
7	Oficer łączności	kmdr ppor.	Bronisław	Witkowski
8	Oficer wywiadowczy	kpt. mar.	Narcyz	Małuszyński
9	Naczelny lekarz	kpt. mar.		Kozłowski
10	Kapelan	mjr ks.	Henryk	Antonowicz
11	Oficer flagowy	por. mar.	Janusz	Marciniewski
12	Komendant Portu Wojennego Pińsk	kmdr ppor.	Mieczysław	Reutt
13	Oficer inspekcyjny Portu Wojennego Pińsk	por. mar. rez.	Stefan	Murza – Murzicz
14	Intendent Flotylli	kpt. mar.	Alojzy	Mrozik
15	Kapelmistrz	chor. mar.	Julian	Tomaszewski
16	Oficer gospodarczy (Brześć n. Bugiem) do 1932r.	por. mar.	Stanisław	Nawrocki
17	Oficer oświatowy	kpt. mar.	Czesław	Basiński
18	Szef kancelarii	st. bsm.	Wacław	Szwarc
19	Dowódca grupy taborów	por. mar. rez.	Józef	Walewski
20	Dowódca sekcji zaopatrzenia	por. mar. rez.	Józef	Graniczny
21	Dowódca 4 grupy kutrów uzbrojonych	bsm.	Mieczysław	Zalewski
22	Dowódca batalionu zapasowego	kmdr ppor.	Alojzy	Pawłowski
23	Dowódca ORP Wilno	kpt. mar.	Edmund	Jodkowski
24	Dowódca ORP Kraków	kpt. art.	Jerzy	Wojciechowski
25	Dowódca ORP Warszawa	por. mar.	Jan	May
26	Dowódca ORP Horodyszcze	kpt. mar.	Andrzej	Marzecki
27	Dowódca ORP Wisła	por. mar	Stefan	Schmidt
28	Dowódca ORP Wawel	por. mar	Aleksander	Hulewicz
29	Dowódca ORP Warta	por. mar	Aleksander	Lipiński
30	Dowódca ORP Bug	por. mar.	Jan	Sadowski
31	Dowódca ORP Różycki	ppor. mar.	Władysław	Suski
33	Dowódca statku Emilja Plater	ppor. mar.	Ignacy	Błażewicz
34	Dowódca statku Bartosz Głowacki	por. mar.	Jan	Sadowski
35	Dowódca statku Bałtyk	pchor. mar.	Piotr	Muszka
36	Dowódca statku Minister	por. mar.	Stanisław	Nahorski
37	Dowódca statku Sobieski	por. mar.	Aleksander	Mohuczy
38	Dowódca statku Stefan Batory	ppor. mar.	Stefan	Kwiatkowski
39	Dowódca statku Moniuszko	ppor. mar.	Jerzy	Pieszkański
40	Dowódca statu Wareńczyk	por. mar.	Jan	Hordliczka
41	Dowódca statku Kiliński	pchor. mar.	Jerzy	Pieszkański
42	Dowódca holownika Neptun	pchor. mar.	Jerzy	Pieszkański
43	Dowódca statku Pancerny I	por. mar.	Jan	Giedroyc
44	Ostatni dowódca ORP Generał Szeptycki	kpt. mar.	Rudolf	Kuzio
45	Ostatni dowódca ORP Admirał Sierpinek	por. mar.	Janusz	Marciniewski
46	Ostatni dowódca statku Hetman Hodkiewicz	por.mar. rez.	Edward	Kulesza
47	Ostatni dowódca ORP Generał Sikorski	ppor. mar. rez.	Ludwik	Fidosz
48	Ostatni dowódca ORP Generał Sosnkowski	st. bosm.	Jerzy	Kubicki
49	Ostatni dowódca ORP Admirał Dickman	kmdr. ppor.	Bronisław	Witkowski
50	Dowódca Oddziału Wydzielonego Wisła	kmdr. ppor.	Roman	Kanafoyski
51	Kapitan statku Lubecki	kpt. ż. ś.	Metody	Przybytkowski
52	Ostatni dowódca trałowca T 4	mat nadt.	Edward	Kowalczuk-Kochanowski
53	Ostatni dowódca trałowca T 5	mat nadt.	xxxxx	Górski
54	Ostatni dowódca trałowca T 6	st. mar. nadt.	Józef	Woźny
55	Ostatni dowódca trałowca T 7	mat nadt.	xxxxxxx	Dryl
56	Dowódca kutra meldunkowego KM12	st. mar. nadt.	Edmund	Łukaszewski
57	Dowódca kutra meldunkowego KM 13	st. mar. nadt.	Bronisław	Duch
58	Dowódca ORP Zawzięta	por.mar.	Jerzy	de Latour
59	Dowódca ORP Zuchwała	kpt. art.	Władysław	Jasik
60	Dowódca ORP Zaradna	bosm.	Józef	Lis
61	Ostatni dowódca ORP Nieuchwytny	por.mar.	Olgierd	Koreywo
62	Ostatni dowódca trałowca pancernego T 1	mat.	Piotr	Teodorski
63	Ostatni dowódca trałowca pancernego T 2	mat. nadt.	Aleksander	Brol
64	Ostatni dowódca trałowca pancernego T 3	mat. nadt.	brak	Jurewicz
65	Ostatni dowódca KU 30	bsm.	Edward	Adamoszek

Okręty Flotylli Pińskiej i Rzecznej

Lp	Typ	Nazwa	Długość szerokość zanurzenie [m]	Ilość członków załogi	Uzbrojenie	Wyporność [t]	Prędkość [km/h]	Początek Służby MWRP	Koniec Służby MWRP
1	Monitor	ORP Wilno	35 / 6 / 0.39	40	3 haubice kal. 100 mm 3 km kal. 7,92 mm	70	0	1926-10-15	1939-09-18
2	Monitor	ORP Kraków	35 / 6 / 0.39	40	3 haubice kal. 100 mm 3 km kal. 7,92 mm	70	12.5	1926-10-15	1939-09-21
3	Monitor	ORP Horodyszcze	34.5 / 5.05 / 0.75	44	2 działa 75 mm, 1 haubica 100 mm, 4 ckm	110	16	1920-08-20	1939-09-18
4	Monitor	ORP Toruń ORP Mozyrz	34.5 / 5.05 / 0.7	44	3 działa 75 mm 4 ckm	110	10.5	1920-12-10	1939-09-18
5	Monitor	ORP Warszawa	34.5 / 5.05 / 0.75	44	2 działa 75 mm, 1 haubica 100 mm 4 ckm (stan na 1939)	110	16	1920-08-08	1939-09-18
6	Monitor	ORP Pińsk	34.5 / 5.05 / 0.75	44	3 działa 75 mm (1 x II, 1 x I) 4 km 7,92 mm	110	13.5	1920-10-20	1939-09-18
7	Statek uzbrojony	Wisła	37.3 / 9 / 0.8	23	4 x karabiny maszynowe Colt kal 7.62 mm 1920-07-27 dodano 2 armaty kal 75 mm i 4 ciężkie karabiny maszynowe	130	14	1918-12-23	1921-12-01
8	Statek uzbrojony	ORP Wawel	38 / 7.6 / 0.6	24	2 x armaty kal 76.5 mm, 4 x ckm-y Maxim kal 7.62 mm	55	13	1919-06-05	0000-00-00
9	Statek uzbrojony	ORP Warta	22 / 4.87 / 0.5	13	2 x karabiny maszynowe Colt kal 7.62 mm	9	0	1919-06-18	1920-07-25
10	Statek uzbrojony	ORP Bug	22 / 5.8 / 0.6	13	Armata Hotchkiss kal 37 mm, 2 karabiny maszynowe kal 7.62 mm	0	0	1919-06-07	1920-07-25
11	Patrolowy statek uzbrojony	Różycki	21.5 / 2.45 / 0.46	7	2 x ckm Maxim kal 7.92 mm	22	0	1919-04-01	1919-11-02
12	Lekki statek uzbrojony	Emilja Plater	21.2 / 2.6 / 0.8	8	Karabin maszynowy	68	16	1920-01-04	1920-10-15
13	Lekki statek uzbrojony	Bartosz Głowacki	17 / 2.4 / 0.6	8	2 x karabin maszynowy Colt kal7.62 mm	0	0	1920-05-14	1920-10-01
14	Statek patrolowy	Bałtyk	19.47 / 4.26 / 1.25	4	2 x karabiny maszynowe	23	9	1920-08-30	1924-04-01
15	Ciężki statek uzbrojony	Minister	53.05 / 9.72 / 0.8	19	2 x armata polowa mal 75 mm, 4 karabiny maszynowe	0	14	1920-08-02	1921-03-01
16	Ciężki statek uzbrojony	Sobieski	51.2 / 8.95 / 1.15	19	2 x armata polowa kal75 mm, 4 x ckm kal 7.92 mm	0	19	1920-08-02	1921-03-31
17	Ciężki statek uzbrojony	Stefan Batory	50 / 13.7 / 0.45	23	2 x armata kal 75 mm, 5 x ckm	180	19	1920-08-01	1921-03-19
18	Lekki statek uzbrojony	Moniuszko	34 / 7 / 0.6	13	Armata kal 37 mm, 4 x ckm	40	0	1920-08-07	1920-09-18
19	Statek sztabowy	Warneńczyk	48 / 9.3 / 0.69	21	4 x ckm	165	19	1920-08-02	1922-03-08
20	Lekki statek uzbrojony	Kiliński	17.94 / 3 / 0.49	8	2 x ckm Maxim kal. 7.92 mm	22	12	1919-05-24	1939-09-21
21	Holownik ratowniczy	Neptun	18.2 / 4.6 / 1.3	12	2 x ckm 1920-1930 4 x ckm Maxim kal 7.92 1930-1939 armata kal 37 mm, ckm kal 7.92	48	9	1919-11-05	1939-09-18
22	Statek uzbrojony	Pancerny I	36 / 10.2 / 0.7	23	2 x armata kal 75 mm, 4 x ckm Maxim kal 7.92 mm	120	15	1920-03-05	0192-06-11
23	Statek uzbrojony	Generał Szeptycki	47.5 / 7 / 0.7	40	2 x armata kal 75 mm, 4 x ckm Maxim kal 7.92 mm, miny typu rybka	163	14	1920-05-23	1939-09-18
24	Okręt sztabowy	Admirał Sierpinek	45 / 9.6 / 0.7	49	2 x ckm Maxim kal 7.92 mm	118.5	14	1920-06-01	1939-09-17
25	Statek uzbrojony obrony przeciwlotniczej	Hetman Hodkiewicz	36 / 5.45 / 0.75	49	2 x armata kal. 75 mm, 4 x ckm Maxim kal 7.92 mm, miny. W 1934 r. armaty zdemontowano i wstawiono 4 x nkm Hotchkiss plot. kal. 13.2 mm	114	13	1920-03-06	1939-09-17
26	Statek uzbrojony obrony przeciwlotniczej	ORP Generał Sikorski	30.5 / 7.8 / 0.7	24	2 x armata Hotchkiss kal 47 mm, 2 x ckm Maxim kal 7.92 mm. Od 1932 r. 2 x nkm Hotchkiss plot. kal. 13.2 mm, 2 x ckm Maxim plot. kal. 7.92 mm	64	14	1920-03-05	1939-09-17
27	Statek szpitalny	ORP Generał Sosnkowski	47.46 / 7.1 / 0.93	30	2 x ckm Maxim kal 7.92 mm, wyrzutnia torped kal 450 mm, 6 min morskich. W 1932 okręt pozbawiono uzbrojenia	236	15	1920-03-06	1939-09-17
28	Statek uzbrojony	ORP Admirał Dickman	46.65 / 5.65 / 0.55	29	2 x nkm Hotchkiss kal 13.2, 2 x ckm Maxim kal 7.92 po 1937 bez uzbrojenia	168	14	1920-05-01	1939-09-18
29	Statek sztabowy	Żółkiewski	24.8 / 6.06 / 0.48	23	2 x ckm Maxim kal 7.92 mm	33	12	1939-05-03	1939-09-12
30	Holownik	Lubecki	49.88 / 12.21 / 1	5	Brak	0	12	1939-09-08	1939-09-10
31	Kuter meldunkowy	KM 12	10.33 / 1.8 / 0.5	4	Ckm Hotchkiss kal. 7.92, ckm Maxim kal 7.92	4.7	15	1932-01-01	1939-09-10
32	Kuter meldunkowy	KM 13	10.33 / 1.8 / 0.5	4	Ckm Hotchkiss kal. 7.92, ckm Maxim kal 7.92	4.7	15	1932-01-01	1939-09-10
33	Kanonierka rzeczna	ORP Zawzięta	18.1 / 4.6 / 0.42	12	Haubica kal. 100 mm, armata Puteax kal 37 mm, ckm Hotchkiss plot. kal. 7.92 mm	32	10.5	1933-07-01	1939-09-22
34	Kanonierka rzeczna	ORP Zuchwała	18.1 / 4.6 / 0.42	12	Haubica kal. 100 mm, armata Puteax kal 37 mm, ckm Hotchkiss plot. kal. 7.92 mm	32	10.8	1933-06-15	1939-09-20
35	Kanonierka rzeczna	ORP Zaradna	18.1 / 4.6 / 0.53	15	Haubica kal. 100 mm, 2 x sprzężone armaty plot. Vickers kal 40 mm, armata Puteax kal 37 mm, ckm Hotchkiss plot. kal. 7.92 mm	35.2	10.8	1936-03-04	1939-09-20
36	Ciężki kuter uzbrojony	Nieuchwytny	23 / 4 / 0.52	18	Armata plot. Bofors kal 40 mm, armata Puteaux kal 37 mm, ckm plot. Hotchkiss kal. 7.92 mm	38.5	21.5	1934-04-27	1939-09-10
37	Trałowiec pancerny typ T 5	T 5 od połowy 1936 T 1	11.2 / 2.8 / 0.43	5	Armat Puteaux kal 37 mm,ckm Hotchkiss kal 7.92 mm, 4-6 min rzecznych typu rybka	10.2	12	1935-08-01	1939-09-20
38	Trałowiec pancerny typ T 5	T 6 od połowy 1936 T 2	11.2 / 2.8 / 0.43	5	Armat Puteaux kal 37 mm,ckm Hotchkiss kal 7.92 mm, 4-6 min rzecznych typu rybka	10.2	12	1936-05-05	1939-09-20
39	Trałowiec pancerny typ T 5	T 7 od połowy 1936 T 3	11.2 / 2.8 / 0.43	5	Armat Puteaux kal 37 mm,ckm Hotchkiss kal 7.92 mm, 4-6 min rzecznych typu rybka	10.2	12	1936-05-05	1939-09-20
40	Kuter uzbrojony szybkobieżny	KU 30	14 / 2.75 / 0.45	8	2 x nkm Hotchkiss plot. kal. 13.2	9	46.2	1939-03-30	1939-09-29

Uzbrojenie jednostek rzecznych

Lp	Typ	Nazwa	Wzór broni	Kaliber [mm]	Masa bojowa [kg]	Donośność [m]	Prędkość początkowa [m/s]	Szybkostrzelność [strzały/min]	Ilość osób obsługi
1	Armata	włoska	1913	105	2300	12000	550	6	8
2	Haubica	Feldhaubitze 98/09	1898	105	1145	6300	302	4	7
3	Haubica	100 mm houfnice vz 14/19	1914	100	1501	9970	395	8	7
4	Armata polowa	Armata prawosławna 75 mm	1902	75	1150	10700	600	10	7
5	Armata	armata Schneidera 75 mm	1897	75	1190	11200	550	20	6
6	Armata	Hotchkiss 47 mm armata morska, canon de 47 mm Mle 1885	1885	47	235	7000	700	20	6
7	Armata przeciwlotnicza	Vickers-Armstrong	1928	40	820	6400	600	120	6
8	Armata przeciwlotnicza	Bofors kal. 40 mm	1936	40	528	8500	875	40	5
9	Armata lekka	Puteaux kal.37 mm wz. 1918	1918	37	46.7	2400	495	15	4
10	Armata	Hotchkiss kal 37 mm wz. 1885 canon de 37 mm Mle 1885	1885	37	100	3200	610	30	5
11	Karabin maszynowy plot.	Nkm plot. Hotchkiss kal. 13.2 wz. 1930	1930	13.2	42.5	6500	800	450	5
12	Ciężki karabin maszynowy	ckm Colt kal.7.62 mm wz. 1895; Potato Digger	1895	7.62	16.4	1150	880	450	2
13	Ciężki karabin maszynowy	ckm Maxim kal. 7.92 wz. 1908	1908	7.92	23	1200	890	600	2
14	Ciężki karabin maszynowy	ckm Hotchkiss wz. 1925	1925	7.92	23.8	1100	800	480	2
15	Mina rzeczna	Mina rzeczna ofensywna typu R	1919	0	42.57	0	0	0	3
16	Mina rzeczna	Mina rzeczna typu Rybka	1915	0	30	0	0	0	3

Źródła: Mariusz Borowiak „Polskie flotylle rzeczne 1918-1939 okręty i statki pod biało-czerwoną banderą”, Jerzy Pertek „Wielkie dni małej floty”